Możliwość orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przewiduje art. 42 §3 k.k. Sankcja jest względnie obligatoryjna i dotyczy kierowców, którzy:
- ponownie prowadzą samochód w stanie nietrzeźwości, doprowadzili do katastrofy w ruchu lub sprowadzili jej zagrożenie albo spowodowali wypadek, w wyniku którego inna osoba odniosła przynajmniej lekkie obrażenia ciała;
- spowodowali wypadek, którego skutkiem była śmierć poszkodowanego lub ciężki uszczerbek na zdrowiu albo wywołali katastrofę, pod warunkiem że:
- znajdowali się w stanie nietrzeźwości bądź pod wpływem środka odurzającego;
- zbiegli z miejsca zdarzenia;
- po zdarzeniu, a przed poddaniem ich kontroli uprawnionych organów spożywali alkohol albo przyjmowali środki odurzające.
Jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może odstąpić od orzekania dożywotniego zakazu.
Art. 42 § 3 kodeksu karnego, w zakresie, w jakim obliguje sąd do orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w przypadku złapania kierowcy na jeździe po alkoholu – nawet w recydywie – został uznany za niezgodny z konstytucją – zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 04 czerwca 2024 roku wydanym w sprawie o sygn. akt SK 22/21.
Niestety, z uwagi na spór polityczny dotyczący Trybunału Konstytucyjnego, wskazany powyżej wyrok do chwili obecnej nie został opublikowany i raczej są małe szanse na to, aby ten stan rzeczy uległ w najbliższym czasie zmianie.
Zdaniem polityków organy władzy publicznej mają obowiązek przestrzegać Konstytucji, a w szczególności wynikającej z art. 7 Konstytucji zasady legalizmu, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej sanął na stanowisku, że uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu przez te organy, co skutkowało przyjęciem uchwały przez Sejm RP z dnia 6 marca 2024 r.
Kierując się wytycznymi z uchwały, w składzie orzekającym w wskazanym powyżej wyroku zasiadała osoba wybrana na stanowisko sędziego TK z naruszeniem art. 194 ust. 1 Konstytucji, tj. na miejsce już obsadzone przez Sejm VII kadencji. (Wynika to z wyroków TK z 3 grudnia 2015 r., K 34/15, z 9 grudnia 2015 r., K 35/15, z 11 sierpnia 2016 r., K 39/16, a także z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 7 maja 2021 r., Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 4907/18, oraz z 14 grudnia 2023 r., M.L. przeciwko Polsce, skarga nr 40119/21.)
